Η απόφαση του Αρείου Πάγου διευκρινίζει ορισμένες πτυχές σχετικά με την πενταετή προθεσμία παραγραφής για αξιώσεις αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας.
Καταρχάς, η πενταετής προθεσμία ισχύει για όλες τις ζημίες, είτε έχουν ήδη συμβεί, είτε προβλέπεται ότι θα συμβούν στο μέλλον, αρκεί να είναι προβλέψιμες. Ωστόσο, για τις ζημίες που δεν είναι προβλέψιμες, ισχύει μια νέα προθεσμία παραγραφής που ξεκινά όταν ο αιτών αντιληφθεί τις νέες δυσμενείς συνέπειες και τη σχέση τους με την αδικοπραξία.
Επιπλέον, η προθεσμία παραγραφής επεκτείνεται σε είκοσι χρόνια αν υπάρξει τελεσίδικη απόφαση εντός της προθεσμίας. Αυτό γίνεται για να προστατευθούν οι αιτούντες από την παραγραφή των αξιώσεών τους, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αναζητήσουν δικαστική προστασία και να λάβουν αποζημίωση.
Συγκεκριμένα, η απόφαση του Αρείου Πάγου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πενταετής προθεσμία για αξιώσεις αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας ξεκινά όταν ο αιτών αντιληφθεί τη ζημία και την υποχρέωση για αποζημίωση. Ωστόσο, για τις μη προβλέψιμες ζημίες, η προθεσμία ξεκινά όταν ο αιτών γνωρίσει τις νέες δυσμενείς συνέπειες και την αιτιώδη σχέση τους με την αδικοπραξία.
Αυτή η απόφαση είναι σημαντική, καθώς διευκρινίζει τον τρόπο υπολογισμού της προθεσμίας παραγραφής για αξιώσεις αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας. Αυτό βοηθά τους αιτούντες να προστατευτούν από την παραγραφή των αξιώσεών τους, ειδικά όταν οι ζημίες που υπέστησαν δεν ήταν προβλέψιμες.
Η συνδυασμένη εφαρμογή των νομικών διατάξεων που αναφέρονται στο άρθρο 247, 251, 298, 914 και 937 του Αστικού Κώδικα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, σε περίπτωση αδικοπραξίας, η αξίωση αποζημίωσης για τη συνολική ζημία που έχει υποστεί γεννιέται από τη στιγμή του επεισοδίου που προκάλεσε τη ζημία, είτε αυτή έχει ήδη εμφανιστεί, είτε είναι προβλέψιμη στο μέλλον.
Το άρθρο 914 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι “Όποιος προκαλεί παράνομα ζημία σε άλλον είναι υποχρεωμένος να αποζημιώσει το θύμα της ζημίας.”
Για να υπάρξει αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξία, πρέπει να πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια:
- Ζημιογόνο γεγονός: Πρέπει να υπάρχει μια πράξη ή παράλειψη που προκαλεί παράνομα ζημία σε άλλο άτομο.
- Παράνομη συμπεριφορά: Η συμπεριφορά που προκαλεί τη ζημία πρέπει να είναι αντίθετη προς το δίκαιο, παραβιάζοντας νομικές υποχρεώσεις.
- Υπαιτία: Ο δράστης πρέπει να είναι υπαίτιος για τη συμπεριφορά του, δηλαδή να είναι ευθύνεται λόγω δόλου ή αμέλειας.
- Ζημία: Η πράξη πρέπει να έχει προκαλέσει ζημία στο θύμα.
- Αιτιώδης συνάφεια: Η ζημία πρέπει να οφείλεται στη ζημιογόνο συμπεριφορά του δράστη.
Η αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξία αφορά χρηματική αποζημίωση για την αποκατάσταση της προκαλεσμένης ζημίας. Η ζημία μπορεί να περιλαμβάνει τόσο την απώλεια περιουσιακών αγαθών όσο και την αύξηση των δαπανών του θύματος.
Στο άρθρο 247 του Αστικού Κώδικα, ορίζεται ότι “Το δικαίωμα να απαιτήσει κάποιος μια πράξη ή παράλειψη (αξίωση) παραγράφεται.” Η παραγραφή αυτή αρχίζει να τρέχει από τη στιγμή που ο παθών γνωρίζει τη ζημία και την ύπαρξη της υποχρέωσης για αποζημίωση.
Σύμφωνα με το άρθρο 251 του Αστικού Κώδικα, “η παραγραφή αρχίζει από τη στιγμή που δημιουργείται η αξίωση και μπορεί να γίνει αντικείμενο δικαστικής διαδικασίας.” Αυτό σημαίνει ότι η παραγραφή ξεκινά όταν η αξίωση δημιουργείται και είναι δυνατή η υποβολή αγωγής στα δικαστήρια για την επίλυση της.
Το άρθρο 298 ΑΚ ορίζει ότι “η αποζημίωση περιλαμβάνει τη μείωση της υπάρχουσας περιουσίας του δανειστή (θετική ζημία), καθώς και το διαφυγόν κέρδος. Τέτοιο κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα σύμφωνα με τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί.”
Το άρθρο 914 ΑΚ ορίζει ότι “Η αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξία είναι ενοχική και περιουσιακή”. Η αξίωση αυτή είναι ενοχική, διότι θεμελιώνεται σε υποχρέωση του ζημιώσαντος προς τον παθόντα. Είναι επίσης περιουσιακή, διότι συνίσταται στην αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη ο παθών. Μάλιστα, κατά το άρθρο 914 Α.Κ., θα πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις για να υφίσταται αδικόπραξία οι οποίες είναι οι ακόλουθες: ανθρώπινη ενέργεια ή παράλειψη, παρανομία, υπαιτιότητα, ζημία, αιτιώδης σύνδεσμος.
Το άρθρο 937 ΑΚ ορίζει ότι “Ο ζημιωθείς, που έχει αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξία, έχει δικαίωμα να ζητήσει και χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη”. Η χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη είναι πρόσθετη στην αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, αφότου εκδηλώθηκε το ζημιογόνο γεγονός, γεννιέται υπέρ του ζημιωθέντος αξίωση αποζημίωσης για την όλη ζημία, δηλαδή για την ζημία που έχει ήδη επέλθει, καθώς και για την ζημία που μπορεί να επέλθει στο μέλλον, εφόσον είναι προβλέψιμη.