Το σύμφωνο συμβίωσης αποτελεί μια συμφωνία μεταξύ δύο ενηλίκων ατόμων, ανεξαρτήτως φύλου, μέσω της οποίας καθορίζονται τα δικαιώματα και τα καθήκοντα τους κατά τη διάρκεια της κοινής τους συμβίωσης. Στην Ελλάδα, η νομοθεσία περί συμφώνου συμβίωσης εγκρίθηκε το 2013 και τέθηκε σε ισχύ το 2014.
Με την εφαρμογή αυτού του νόμου, τα ζευγάρια του ιδίου φύλου απέκτησαν το δικαίωμα να συνάψουν συμφώνο συμβίωσης, καθιστώντας τα δικαιώματά τους ισότιμα με αυτά των ζευγαριών ανδρών και γυναικών.
Η διαδικασία σύναψης είναι απλή και γρήγορη. Τα άτομα υπογράφουν ένα συμβόλαιο ενώπιον συμβολαιογράφου, το οποίο καταχωρείται στο Ληξιαρχείο της περιοχής τους.
Το συμφώνο συμβίωσης μπορεί να καλύπτει πολλά θέματα, όπως: Κοινή κατοικία και δαπάνες συμβίωσης. Διαχείριση κοινής περιουσίας. Διατροφή συντρόφου σε περίπτωση διάστασης ή λύσης του συμφώνου. Υιοθεσία παιδιών. Διαδοχή κληρονομικών δικαιωμάτων. Οι συμβαλλόμενοι έχουν την ελευθερία να συμφωνήσουν επί των περισσότερων ζητημάτων, εφόσον δεν παραβιάζουν το νόμο ή τους κοινωνικούς κανόνες.
Το συμφώνο συμβίωσης μπορεί να τερματιστεί με συμφωνία των μερών, με μονομερή δήλωση λύσης, ή αυτόματα, εάν γίνει γάμος μεταξύ των συμβαλλομένων.
Τα πλεονεκτήματα του συμφώνου συμβίωσης περιλαμβάνουν τη νομική αναγνώριση της σχέσης, τα ίδια δικαιώματα και καθήκοντα με τους γαμπρούς και τις νύφες, καθώς και την προστασία των οικονομικών συμφερόντων σε περίπτωση λύσης της σχέσης. Συνοψίζοντας, το σύμφωνο συμβίωσης είναι μια εξαιρετική επιλογή για τα ζευγάρια που επιθυμούν να επισημοποιήσουν τη σχέση τους και να διασφαλίσουν τη νομική προστασία των δικαιωμάτων τους.
Τα κυριότερα πλεονεκτήματα που προσφέρονται στους εταίρους με την υπογραφή ενός Συμφώνου Συμβίωσης περιλαμβάνουν τα εξής:
Κληρονομικά δικαιώματα: Σε περίπτωση θανάτου ενός από τους εταίρους, ο επιζών αποκτά το δικαίωμα να κληρονομήσει σύμφωνα με τους νόμους περί διαδοχής.
Επώνυμο του παιδιού: Αν γεννηθεί ένα παιδί κατά τη διάρκεια του Συμφώνου Συμβίωσης ή εντός τριακοσίων ημερών από τη λύση ή την αναγνώριση της ακυρότητάς του, μπορεί να λάβει το επώνυμο που οι γονείς του επιλέγουν με κοινή και αμετάκλητη δήλωση, όπως ορίζεται στο Σύμφωνο ή σε μετέπειτα συμβολαιογραφικό έγγραφο.
Αναγνώριση ακυρότητας: Οποιοσδήποτε έχει νόμιμο συμφέρον οικογενειακής ή περιουσιακής φύσης μπορεί να αμφισβητήσει την εγκυρότητα του Συμφώνου Συμβίωσης, εκτός από τους εταίρους. Επίσης, ο αρμόδιος Εισαγγελέας έχει το δικαίωμα να ζητήσει την ακυρότητα του Συμφώνου εάν αντίκειται στη δημόσια τάξη.
Οικονομική ρύθμιση: Με το Σύμφωνο Συμβίωσης ή άλλο συμβολαιογραφικό έγγραφο, μπορούν να ρυθμίζονται οι περιουσιακές σχέσεις μεταξύ των εταίρων, συμπεριλαμβανομένης της κατανομής των αποκτηθέντων περιουσιακών στοιχείων κατά τη διάρκεια του Συμφώνου. Σε περίπτωση έλλειψης συμφωνίας για την κατανομή, υπάρχει η δυνατότητα αιτήσεως αποζημίωσης από τον άλλο εταίρο για τη συνεισφορά που έχει γίνει.
Ωστόσο, το Σύμφωνο Συμβίωσης παρουσιάζει και μερικά αρνητικά στοιχεία. Οι σύντροφοι δεν απολαμβάνουν την ίδια νομική αναγνώριση με τους παντρεμένους συζύγους, και αυτό μπορεί να αποτρέψει πολλά νέα ζευγάρια από το να επιλέξουν τη σύναψη ενός Συμφώνου Συμβίωσης.
Η κοινή φορολογική δήλωση δεν είναι εφικτή για τα άτομα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Επίσης, δεν απολαμβάνουν τα ίδια ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Αυτό σημαίνει ότι δεν θεωρούνται “οικογένεια” σύμφωνα με την ασφαλιστική νομοθεσία και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να ασφαλιστούν ως έμμεσα μέλη και να λάβουν σύνταξη χηρείας. Έχουν προκύψει γραφειοκρατικά προβλήματα, καθώς η Διοίκηση δεν έχει ενσωματώσει σωστά τον νόμο. Σύμφωνα με τον νόμο, ένα παιδί που γεννιέται κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης ή εντός τριακοσίων ημερών από τη λύση ή την ακύρωσή του, θεωρείται νόμιμο παιδί του άνδρα με τον οποίο η μητέρα συνήψε το σύμφωνο.
Αυτή η υπόθεση μπορεί να ανατραπεί μόνο με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Η ακύρωση ή ακύρωση του συμφώνου δεν επηρεάζει την πατρότητα των παιδιών.
Επιπρόσθετα, η γονική μέριμνα για ένα παιδί που γεννιέται κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης ή εντός τριακοσίων ημερών από τη λύση ή την ακύρωσή του ανήκει στους δύο γονείς και ασκείται κοινώς.
Οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα για τη γονική μέριμνα των παιδιών που προέρχονται από γάμο εφαρμόζονται αντίστοιχα και σε αυτήν την περίπτωση. Σε περίπτωση λύσης του συμφώνου συμβίωσης, η γονική μέριμνα ρυθμίζεται σύμφωνα με το άρθρο 1513 του Αστικού Κώδικα, το οποίο ορίζει ότι “σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου και όταν οι δύο γονείς είναι ζωντανοί, η γονική μέριμνα ρυθμίζεται από το δικαστήριο. Η γονική μέριμνα μπορεί να ανατεθεί σε έναν από τους γονείς ή, εάν συμφωνούν και καθορίζουν ταυτόχρονα την τοποθεσία διαμονής του παιδιού, σε κοινή επιμέλεια από τους δύο. Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, ιδίως να κατανείμει τη γονική μέριμνα μεταξύ των γονέων ή να αναθέσει την σε τρίτο πρόσωπο.
Κατά τη λήψη απόφασής του, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τις μέχρι τότε σχέσεις του παιδιού με τους γονείς και τα αδέλφια του, καθώς και τυχόν συμφωνίες που έχουν συνάψει οι γονείς του παιδιού σχετικά με τη φροντίδα και τη διοίκηση της περιουσίας του.
Ο γονέας στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η γονική μέριμνα έχει το δικαίωμα να ζητά πληροφορίες από τον άλλο γονέα σχετικά με το παιδί και την περιουσία του. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι προς το παρόν ο νόμος δεν καλύπτει τα ζευγάρια ίδιου φύλου. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει καταδικάσει την Ελλάδα επειδή ο νόμος 3719/2008 επέτρεπε μόνο σε άτομα διαφορετικού φύλου να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης, παραβιάζοντας το δικαίωμα σε οικογενειακή ζωή (άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και την απαγόρευση των διακρίσεων (άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Το δικηγορικό γραφείο, Ιωάννης Μπούρας θα σας αναλύσει κάθε πτυχή και λεπτομέρεια.