Πότε ένα αδίκημα θεωρείται ως αυτόφωρο;
Το αυτόφωρο αδίκημα είναι εκείνο το έγκλημα που εντοπίζεται από τις αρμόδιες αρχές κατά τη στιγμή που διαπράττεται ή εντός σύντομου χρονικού διαστήματος μετά τη διάπραξή του. Το αυτόφωρο αδίκημα διαθέτει ιδιαιτερότητες λόγω της φύσης του, τις οποίες θα αναλύσουμε παρακάτω.
Σύμφωνα με το άρθρο 242 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αυτόφωρο είναι το έγκλημα που ο δράστης πιάνεται στην πράξη, δηλαδή “εν τω πράττεσθαι”. Επιπλέον, αυτόφωρο θεωρείται το αδίκημα όταν ο δράστης αναζητείται από την αστυνομία αμέσως μετά την εκδήλωση του εγκλήματος ή όταν καταδιώκεται από το θύμα ή διαμέσως δημόσιας κραυγής. Σημαντικό να σημειωθεί ότι αδικήματα που διαπράττονται από ανήλικους δεν θεωρούνται αυτόφωρα, αλλά ακολουθούν την κανονική διαδικασία δικαστικής εξέτασης. Όσον αφορά τα χρονικά όρια για την αυτόφωρη καταδίωξη, δεν θεωρείται αυτόφωρο αδίκημα αν έχουν παρέλθει περισσότερες από 48 ώρες από την τέλεση του, συγκεκριμένα 47 ώρες και 59 λεπτά.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του αυτόφωρου αδικήματος που το διαφοροποιούν από ένα κανονικό έγκλημα που έχει διαπραχθεί περισσότερο καιρό μετά την τέλεσή του;
Ένα κύριο χαρακτηριστικό του αυτόφωρου αδικήματος είναι ότι η σύλληψη του δράστη δεν απαιτεί δικαστικό ένταλμα σύλληψης. Συνεπώς, αυτό συνιστά μια εξαίρεση από τον κανόνα της ποινικής δικονομίας, η οποία καθορίζει ότι η σύλληψη του δράστη πρέπει να γίνεται μόνο με δικαστικό ένταλμα. Επιπλέον, η προανάκριση από τις αρμόδιες προανακριτικές αρχές (συνήθως αστυνομία) διενεργείται χωρίς εισαγγελική διαταγή. Τέλος, η υπόθεση του αυτόφωρου αδικήματος μπορεί να οδηγηθεί απευθείας στο αρμόδιο δικαστήριο χωρίς προαποφασιστική δικαστική διαδικασία.
Η σύλληψη του δράστη σε περίπτωση αυτοφώρου μπορεί να γίνει από διάφορους φορείς. Και οι αστυνομικοί και οι ανακριτικοί υπάλληλοι έχουν την υποχρέωση να προχωρήσουν στη σύλληψη του δράστη. Επιπλέον, οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να συλλάβουν τον δράστη, εκτός από καταδιώξεις για εγκλήματα που διώκονται αυτοδίκως.
Ο συλληφθείς έχει το δικαίωμα να ενημερωθεί για την κατηγορία που του αποδίδεται και να έχει τον συνήγορό του κατά τη διάρκεια της προανάκρισης. Επίσης, πρέπει να του παρασχεθεί έγγραφο που αναφέρει τα δικαιώματά του, και έχει το δικαίωμα να ενημερώσει ένα άτομο της επιλογής του σε περίπτωση που του αφαιρεθεί η ελευθερία του. Επίσης, έχει το δικαίωμα στη σιωπή, να μην αυτοκατηγορηθεί και να μην ενοχοποιηθεί από τον εαυτό του.
Επιπλέον, έχει το δικαίωμα να λάβει αντίγραφα της δικογραφίας που σχηματίστηκε εναντίον του, προκειμένου να ετοιμαστεί για τη δίκη, και η μεταφορά του στον εισαγγελέα πρέπει να γίνει άμεσα και χωρίς καθυστέρηση, μαζί με την έκθεση σύλληψης και την πράξη που διαπράχθηκε. Αυτό το χρονικό διάστημα από τη σύλληψη μέχρι την προσαγωγή στον εισαγγελέα δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 24 ώρες. Σε περίπτωση που η σύλληψη δράστη γίνει εκτός της δικαστικής έδρας, η μετάβαση στον εισαγγελέα πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό, χωρίς καθυστέρηση.
Ο εισαγγελέας αποφασίζει αν η υπόθεση θα διαβιβαστεί για αυτόφωρη δίκη ή όχι, και εάν χρειάζεται, εκδίδει εντάλματος προσωρινής κράτησης για τον κατηγορούμενο. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η δικαστική εξέταση της υπόθεσης την ίδια ημέρα, πρέπει να ορίσει την ημέρα για τη δίκη ή τη συνέχεια της διαδικασίας. Ο κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να ενημερωθεί για την κατηγορία εναντίον του από τον εισαγγελέα, χωρίς την ανάγκη για κλητήριο θέσπισμα. Αυτή η γνωστοποίηση συνοδεύεται από ένα έγγραφο που υπογράφεται από και τον κατηγορούμενο.
Επισημαίνεται ότι όλες αυτές οι διατάξεις εφαρμόζονται για να διασφαλιστεί η δικαιοσύνη και τα δικαιώματα του κατηγορούμενου, ακόμα και στις περιπτώσεις αυτοφώρου εγκλήματος. Ο σκοπός είναι να εξασφαλιστεί ότι η δικαιοσύνη εφαρμόζεται δίκαια και δίχως παραβιάσεις των ατομικών δικαιωμάτων του κατηγορούμενου.