Η καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος σημαίνει ότι ο γονέας χρησιμοποιεί την εξουσία του με αυθαιρεσία ή προκειμένου να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα και όχι το καλό του παιδιού. Αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει αποφάσεις που δεν εξυπηρετούν το τέκνο, εκμετάλλευση του παιδιού ή χρήση του για σκοπούς που δεν είναι συμβατοί με τα δικαιώματα και τα συμφέροντά του.
Η αδυναμία άσκησης του λειτουργήματος μπορεί να προκύψει από φυσική ή ψυχική ανικανότητα του γονέα, σοβαρή παραβατική συμπεριφορά ή άλλες συνθήκες που καθιστούν αδύνατη την παροχή φροντίδας και προστασίας στο τέκνο.
Σημειώνεται πως οι παραπάνω έννοιες ερμηνεύονται από τα δικαστήρια με γνώμονα το καλό του παιδιού και την προστασία των δικαιωμάτων του.
Η αφαίρεση της γονικής μέριμνας από έναν γονέα είναι μια σοβαρή απόφαση που λαμβάνεται μόνο όταν υπάρχουν ειδικοί λόγοι που θέτουν σε κίνδυνο την σωματική, ψυχική ή ηθική υγεία του παιδιού.
Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, η γονική μέριμνα μπορεί να αφαιρεθεί από έναν γονέα για τους ακόλουθους λόγους:
- Παράβαση των καθηκόντων που επιβάλλει το λειτούργημα της γονικής μέριμνας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει παραλείψεις, όπως η μη παροχή επαρκούς διατροφής, στέγασης ή εκπαίδευσης στο παιδί, ή κακοποίηση ή παραμέληση του παιδιού.
- Καταχρηστική άσκηση της γονικής μέριμνας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση της γονικής εξουσίας για να βλάψει το παιδί ή να το εξαναγκάσει να κάνει κάτι που δεν θέλει.
- Αδυναμία άσκησης της γονικής μέριμνας. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε σωματική ή ψυχική ανικανότητα του γονέα, ή σε σοβαρή παραβατική συμπεριφορά του, όπως η χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ.
Η αίτηση για αφαίρεση της γονικής μέριμνας μπορεί να υποβληθεί από οποιονδήποτε έχει έννομο συμφέρον, όπως ο άλλος γονέας του παιδιού, οι παππούδες και γιαγιάδες του, ή η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία. Η αίτηση εκδικάζεται από το δικαστήριο της εκουσίας δικαιοδοσίας, το οποίο θα λάβει υπόψη όλα τα σχετικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης του αρμόδιου κοινωνικού λειτουργού.
Εάν το δικαστήριο αποφασίσει να αφαιρέσει τη γονική μέριμνα από έναν γονέα, μπορεί να την αναθέσει στον άλλο γονέα, σε τρίτο πρόσωπο ή σε μια κοινωνική υπηρεσία. Η απόφαση του δικαστηρίου θα πρέπει να είναι στο καλύτερο συμφέρον του παιδιού.
Η κατάχρηστη άσκηση της γονικής μέριμνας αφορά πράξεις ή παραλείψεις από τον γονέα που βλάπτουν το συμφέρον του παιδιού. Για παράδειγμα, η αυθαίρετη λήψη αποφάσεων για το παιδί, η εκμετάλλευση του παιδιού ή η χρήση του για προσωπικούς σκοπούς αποτελούν παραδείγματα καταχρηστικής γονικής μέριμνας.
Η αδυναμία να ασκηθεί η γονική μέριμνα μπορεί να προκύψει από διάφορους λόγους, όπως η σωματική ή ψυχική ανικανότητα του γονέα, σοβαρή παραβατική συμπεριφορά ή άλλες συνθήκες που εμποδίζουν την παροχή απαραίτητης φροντίδας και προστασίας στο παιδί. Παραδείγματα περιλαμβάνουν σοβαρή ασθένεια, αναπηρία, φυλάκιση του γονέα ή εθισμός σε ουσίες.
Η απόφαση για την αφαίρεση της γονικής μέριμνας από τον γονέα είναι ένα σοβαρό μέτρο που πρέπει να λαμβάνεται μόνο όταν υπάρχουν σοβαροί λόγοι που απαιτούν την προστασία του παιδιού. Η διαδικασία αφαίρεσης της γονικής μέριμνας είναι πολύπλοκη και χρειάζεται χρόνο για να ολοκληρωθεί.